Çevirmen: Azra UYGUR | Editör: Emirhan KARAHASAN | Son Okuma: Ömer Faruk TÜRKAN
Psikolog Abraham Maslow, ihtiyaçlar hiyerarşisi kavramından ilk kez 1943 yılında yayınladığı Motivation and Personality kitabında bahsetmiştir. Maslow’un teorisine göre tüm insan davranışları evrensel ihtiyaçlar ve isteklere göre şekillenmektedir.
Maslow’a göre hava, su, besin gibi en temel ihtiyaçlarımız doğuştan gelmektedir. Bu ihtiyaçlar, türümüzün hayatta kalması için gereklidir. Maslow ilk önce insanların hayatta kalmaları için belirli ihtiyaçları karşılamaya odaklandığını ve ancak bu ihtiyaçlar karşılandıktan sonra büyümeye ve üst düzey ihtiyaçlarına odaklanmaya başladığını söylemektedir.
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi, çoğunlukla bir piramit olarak gösterilir. Piramidin en alt seviyelerinde en temel ihtiyaçlar yer alırken, daha karmaşık ihtiyaçlar ise en tepesinde yer almaktadır.
İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİNİN BEŞ SEVİYESİ
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde beş farklı seviye bulunmaktadır:
I- FİZYOLOJİK İHTİYAÇLAR
Fizyolojik ihtiyaçlar, insanın hayatta kalması için gerekli olan fiziksel ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçlar karşılanmazsa, insan vücudu düzgün şekilde çalışamaz ve sonuç olarak vücut çöküşe geçer. Fizyolojik ihtiyaçların en önemli ihtiyaç olduğu düşünülmektedir; bu yüzden ilk olarak onlar karşılanmalıdır.
Hava, su ve besin gibi ihtiyaçlar, insanlar da dahil olmak üzere tüm hayvanların hayatta kalmak için gereksinim duydukları metabolik ihtiyaçlardır. Giyim ve barınma ise doğa olaylarından korunmak için gereklidir.
II- GÜVENLİK İHTİYACI
Güvenlik ihtiyaçları hayatta kalmak için önemli olsa da fizyolojik ihtiyaçlar kadar önemli değildir. Güvenlik ihtiyaçları arasında finansal güvenlik (iş sahibi olmak) ve kaygılanmaya, yaralanmaya veya hastalanmaya karşı korunma yer alır. Bu seviye aynı zamanda yasa ve düzeni ve bu düzenin istikrarlı şekilde korunmasını da kapsar. Başka bir deyişle, bu seviyede insanlar fizyolojik ihtiyaçlarının gelecekte de temin edilmesine odaklanmaktadırlar.
III- SOSYAL İHTİYAÇLAR
Fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçları karşılandıktan sonra insanların üçüncü seviyedeki ihtiyaçları kişiler arasıdır ve aidiyet duyguları içerir. İnsanlar, aidiyet ve kabul duygusu hissetmeye ihtiyaç duyar ve bunlara kulüpler, ofis kültürü, organize din, spor takımları veya çeteler aracılığıyla sahip olmaya çalışırlar. İnsanlar ayrıca bu aidiyet ihtiyacını aile, sevgili, akıl hocaları, yakın meslektaşlar veya sırdaşlarla sosyal etkileşimler kurarak da karşılamaya çalışabilirler.
Maslow’a göre sevme ve sevilme ihtiyacı insanlık için çok büyük bir ihtiyaçtır. Sevginin yokluğunda, birçok insan yalnızlık, sosyal kaygı ve klinik depresyona karşı savunmasız hâle gelir. Bu aidiyet ihtiyacı, bazen akran baskısıyla birlikte fizyolojik (1.seviye) ve güvenlik ihtiyaçlarının (2.seviye) önüne geçebilir. Örneğin, yeme bozukluğu olan bir kişi aidiyet duygusu için yemek yeme ihtiyacını ve sağlığını göz ardı edebilir.
IV- SAYGINLIK İHTİYACI
Özgüvene ve öz saygıya sahip olma ihtiyacı dahil olmak üzere tüm insanların saygı duyulmaya ihtiyacı vardır. Saygı, başkaları tarafından kabul edilmeye ve değer verilmeye yönelik doğal insan arzusunu ifade eder. Örneğin, insanlar tanınmak için genellikle bir meslek seçer veya hobi edinir. Bu faaliyetler, kişide topluma değerli bir şey katıyormuş hissiyatı uyandırır.
Maslow, daha düşük ve daha yüksek olarak saygınlık ihtiyacının iki çeşidinden bahseder. Düşük olan ihtiyaç, başkalarının saygısını kazanma, statü, tanınma, şöhret, prestij ve ilgi ihtiyacıdır. Daha yüksek olan ise kendine saygı ihtiyacı, güç, yeterlilik, ustalık, özgüven, bağımsızlık ve özgürlük ihtiyacıdır. İkincisi, “daha yüksek” olarak kabul edilir çünkü daha çok deneyim yoluyla kazanılan özyeterliliğe bağlıdır.
V- KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME İHTİYACI
Maslow’ un 1945’te yapmış olduğu, “Bir insan kim olmak istere o olabilir” alıntısı, Maslow’un evrensel kendini gerçekleştirme ihtiyacı hakkındaki teorisinin temelini oluşturur. Bu teori, her insanın kendi potansiyeline ulaşmak için temel ihtiyaçları olduğunu savunur. Maslow, bu seviyeyi, kişinin elinden gelen her şeyi başarma ve olabileceğinin en iyisi olma arzusu olarak tanımlar. Örneğin, birinin en çok istediği şey ideal bir ebeveyn olmak iken başka birinin ise en çok istediği şey iyi bir atlet olmak olabilir. İnsanlar ayrıca sanat eseri üretebilir, hayır kurumlarına bağışta bulunabilir veya yeni bir şey icat edebilir. Daha önce bahsedildiği gibi Maslow, bu ihtiyaç düzeyini anlamak için kişinin yalnızca önceki ihtiyaçlarını elde etmekle kalmayıp aynı zamanda bu ihtiyaçlara muvaffak olması gerektiğine de inanıyordu.
Kaynakça:
CommonLit Staff. (2015). Maslow’s hierarchy of needs. CommonLit. Retrieved March 1, 2023, from https://www.commonlit.org/en/texts/maslow-s-hierarchy-of-needs.
KLUÇEV 